Παγκόσμιο δημόσιο χρέος: Οι επιπτώσεις από τους δασμούς και οι μελλοντικές προοπτικές
Η αύξηση των νέων δασμών από τις Ηνωμένες Πολιτείες επιφέρει σημαντικές πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία, με συνέπειες που αναμένεται να οδηγήσουν το παγκόσμιο δημόσιο χρέος πάνω από τα επίπεδα της πανδημίας, σχεδόν στο 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Αυτή είναι η προειδοποίηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) όπως αναφέρεται στην πιο πρόσφατη έκθεσή του.
Σύμφωνα με την έκθεση Fiscal Monitor του ΔΝΤ, προβλέπεται αύξηση του παγκόσμιου δημόσιου χρέους κατά 2,8 ποσοστιαίες μονάδες, φτάνοντας το 95,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2025. Αυτή η ανοδική τάση φαίνεται να συνεχίζεται, με το χρέος να αναμένεται ότι θα αγγίξει το 99,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ μέχρι το 2030.
Το δημόσιο χρέος είχε φτάσει στο ιστορικό του υψηλό το 2020, αγγίζοντας το 98,9% του παγκόσμιου ΑΕΠ, εξαιτίας των εκτενών δανεισμών που έκαναν οι κυβερνήσεις για την υποστήριξη των οικονομιών τους κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Παρόλο που το χρέος μειώθηκε κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες σε διάστημα δύο ετών, τώρα αρχίζει πάλι να αυξάνεται, με τις τελευταίες προβλέψεις να δείχνουν ότι η επιτάχυνση αυτή θα είναι σημαντική.
Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι οι πρόσφατες ανακοινώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών για επιβολή δασμών, οι αντίμετρες από άλλες χώρες και η αβεβαιότητα που επικρατεί, αντίκεινται στις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας και εντείνουν τους κινδύνους. Αυτό οδηγεί σε δυσκολίες για τις κυβερνήσεις, καθώς οι προϋπολογισμοί τους πιέζονται από αυξανόμενες ανάγκες σε αμυντικές δαπάνες, αιτήματα για περισσότερη κοινωνική στήριξη και τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες για την εξυπηρέτηση του χρέους, το οποίο πρόκειται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο υπό την επίδραση πληθωριστικών πιέσεων.
Η έκθεση προειδοποιεί ότι τα ετήσια δημοσιονομικά ελλείμματα των κυβερνήσεων θα μπορούσαν να φθάσουν το 5,1% του ΑΕΠ το 2025, συγκριτικά με 5% το 2024, 3,7% το 2022 και 9,5% το 2020. Αυτή η ανάπτυξη του χρέους θα έχει ευρύτερες συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία και τις κυβερνητικές πολιτικές.
Επιπτώσεις από τους αυστηρούς δασμούς και οι προοπτικές ανάπτυξης
Η πρόβλεψη του ΔΝΤ για τους προϋπολογισμούς βασίζεται σε μια “πρόβλεψη αναφοράς” που συνδέεται με την αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 2,8% φέτος, σύμφωνα με τις τελευταίες Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές. Η οικονομική προοπτική αναμένεται να επιδεινωθεί με την επιβολή των αυστηρότερων δασμών από την κυβέρνηση Τραμπ, η οποία αναμένεται να επηρεάσει τις αναπτυξιακές προοπτικές σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπό εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, το χρέος θα μπορούσε να ξεπεράσει το 117% του ΑΕΠ μέχρι το 2027, εάν τα έσοδα και η παραγωγή μειωθούν περισσότερο από τις τρέχουσες προβλέψεις.
Σύμφωνα με τον Διευθυντή Δημοσιονομικών Υποθέσεων του ΔΝΤ, Βίτορ Γκασπάρ, η αύξηση του χρέους συγκεντρώνεται κυρίως στις μεγαλύτερες οικονομίες. Γύρω από το ένα τρίτο των 191 χωρών μελών του ΔΝΤ καταγράφει ταχύτερη αύξηση χρέους σε σύγκριση με την προ-pandemic περίοδο, εκπροσωπώντας όμως το 80% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Επιπλέον, οι αυξανόμενες πιέσεις μπορεί να απαιτήσουν περισσότερη κοινωνική στήριξη, ιδιαίτερα σε χώρες που έχουν πληγεί από εμπορικά σοκ, οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση των δαπανών.
Προοπτικές για τις Ηνωμένες Πολιτείες
Η πρόβλεψη του ΔΝΤ για τις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνει ελαφρά βελτίωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού, το οποίο εκτιμάται στο 6,5% του ΑΕΠ το 2025 και στο 5,5% το 2026, συγκριτικά με 7,3% το 2024. Αυτή η βελτίωση οφείλεται σε έναν συνδυασμό αυξημένων δασμών και της συνεχούς οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Ο Γκασπάρ τόνισε τη σημασία της ισχυρής οικονομικής απόδοσης των ΗΠΑ και την επίδρασή της στο δημόσιο προϋπολογισμό.
Ωστόσο, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις φορολογικές ελαφρύνσεις που εγκρίθηκαν το 2017 και αναμένεται να λήξουν στο τέλος του έτους. Η κυβέρνηση Τραμπ επιθυμεί να τις επεκτείνει, γεγονός που θα μπορούσε να προσθέσει περίπου 4 τρις δολάρια στο χρέος των ΗΠΑ σε μια δεκαετία, χωρίς αντεκτίμηση. Επιπλέον, το δημοσιονομικό έλλειμμα της Κίνας αναμένεται να αυξηθεί στο 8,6% του ΑΕΠ το 2025 και 8,5% το 2026, γεγονός που ενισχύει τις ανησυχίες για τη δημοσιονομική κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το ΔΝΤ συνεχίζει να προτρέπει τις κυβερνήσεις να δώσουν προτεραιότητα στη μείωση του χρέους ώστε να διασφαλίσουν δημοσιονομική σταθερότητα και να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν μελλοντικά οικονομικά σοκ. Οι χώρες θα πρέπει να εφαρμόσουν αξιόπιστα σχέδια σταθεροποίησης και να επιτρέψουν σε αυτόματους σταθεροποιητές, όπως οι επιδοτήσεις ανεργίας, να λειτουργούν αποτελεσματικά. Οποιαδήποτε νέα ανάγκη δαπανών πρέπει απαραίτητα να αντισταθμίζεται από μειώσεις δαπανών ή νέες πηγές εσόδων.